Rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ và cách khắc phục

Rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ chiếm từ 40- 80% trường hợp khiến bé cảm thấy mệt mỏi và dễ kích động hơn, ngày càng ít chơi với cha mẹ. Khắc phục được tình trạng này cũng là yếu tố quan trọng để giúp việc cải thiện mức độ tử kỷ ở trẻ nhỏ đạt hiệu quả tốt nhất.

Biểu hiện của rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ

Mất ngủ, rối loạn giấc ngủ hay cảm thấy khó khăn để có một giấc ngủ ngon là dấu hiệu thường gặp ở trẻ tự kỷ. Điều này nếu kéo dài sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con, ngày hôm sau con khó dậy sớm theo yêu cầu của cha mẹ. Đồng thời việc thiếu ngủ cũng khiến cho thiếu năng lượng, dễ cáu kỉnh và ngày càng cảm thấy xa rời cha mẹ, ít tương tác với mọi người hơn.

Vậy là thế nào để xác định con đang bị rối loạn giấc ngủ? Phụ huynh cần theo dõi chu kỳ giấc ngủ của con sau một thời gian, nếu có các biểu hiện bất thường sau thì có thể liên quan đến chứng bệnh này. Cụ thể

• Con cảm thấy khó ngủ, bứt rứt trước khi ngủ, sự lo lắng căng thẳng gia tăng khi chuẩn bị đi ngủ
• Thời lượng ngủ ngắn, thường xuyên thức giấc giữa chừng và khó ngủ lại được
• Thức dậy sớm do không ngủ lại được
• Luôn trong trạng thái lờ đờ vào ban ngày
• Dễ cáu kỉnh, tức giận do buồn ngủ

Tùy theo từng độ tuổi và giai đoạn mà thời gian ngủ cần thiết của con là khác nhau. Tuy nhiên trẻ nhỏ cần ngủ rất nhiều để đảm bảo các năng lượng và sự phát triển của trí não. Cụ thể thời gian ngủ trung bình theo từng độ tuổi của con như sau

• Trẻ từ 1 đến 3 tuổi: cần đảm bảo ngủ đủ 12 đến 14 tiếng mỗi ngày.
• Trẻ đến 6 tuổi: có thời lượng giấc ngủ mỗi ngày từ 10 đến 12 giờ mỗi ngày.
• Trẻ đến 12 tuổi: cần được ngủ 10 đến 11 giờ mỗi ngày.
• Trẻ đến 16 tuổi: có giấc ngủ trung bình cần thiết từ 8,5 giờ mỗi ngày.

Thời lượng giấc ngủ có thể tăng hoặc giảm tùy hoàn cảnh, tuy nhiên tốt nhất nên đảm bảo thời lượng này, đặc biệt cần coi trọng giấc ngủ vào ban đêm. Nếu thời lượng trung bình giấc ngủ bị thiếu hụt quá nhiều, bé ngủ quá 11h đêm thì có thể liên quan đến việc rối loạn giấc ngủ, phụ huynh cần nhanh chóng tiến hành xác định các phương pháp cải thiện phù hợp.

Các nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ

Một trong những hậu quả của rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ chính là làm khả năng nhận thức và học tập của bé ngày càng trở nên yếu kém. Trẻ có thể có những hành vi bộc phát thái quá, dễ tăng động kích động, gặp các vấn đề về rối loạn hành vi nặng đồng thời tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm hơn. Vì thế cần biết chính xác nguyên nhân gây bệnh để có hướng kiểm soát kịp thời.

Có rất nhiều yếu tố tác động khiến con bị rối loạn giấc ngủ mà phụ huynh cần phải biết. Theo các bác sĩ, các nguyên nhân có thể dẫn tới rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ bao gồm

• Sự nhạy cảm quá mới với xung quanh: trẻ tự kỷ thường nhạy cảm hơn với ánh sáng, âm thanh hay một số tác động xung quanh. Điều này khiến chỉ một vài âm thanh nhỏ bình thường hay vô tình để ánh sáng lọt vô phòng bé ngủ cũng khiến con bị thức giấc giữa chừng và không thể ngủ lại được. Ngoài ra trẻ cũng có xu hướng nhạy cảm hơn với các thức uống, ví dụ sử dụng một lượng nhỏ trà, nước tăng lực hay cà phê cũng khiến bé không thể nào ngủ được
• Khó khăn trong giao tiếp: trẻ tự kỷ thường chưa hiểu được hoàn toàn những gì cha mẹ muốn nói, đồng thời chịu ảnh hưởng từ các hành động của mọi người xung quanh. Ví dụ như bé chưa hiểu được câu “muộn rồi đi ngủ đi con” nghĩa là gì hay dù hiểu được hành động của mẹ nhưng thấy anh chị vẫn chưa đi ngủ thì bé cũng chưa ngủ theo
• Ảnh hưởng từ hormone melatonin: đây là một loại hormone cần thiết được tiết ra để điều hòa chu kỳ giấc ngủ bình thường và hormone này thường có mối liên hệ với  amino axit tryptophan. Tuy nhiên các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, ở trẻ tự kỷ lượng  amino axit tryptophan thường có xu hướng cao hoặc thấp hơn bình thường khiến lượng hormone melatonin không được tiết ra đúng thời điểm cần thiết.
• Rối loạn cảm xúc: trẻ tự kỷ cũng thường kèm theo các rối loạn lo âu, trạng thái lo lắng căng thẳng quá mức, điều này cũng có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ, khiến bé khó đi vào giấc ngủ. Các nghiên cứu cũng cho thấy trẻ tự kỷ cũng có xu hướng bồn chồn hơn các nhóm trẻ đồng trang lứa
• Thiếu các đồ vật thân thuộc: việc không có một bộ quần áo yêu thích, không có đồ chơi thân thuộc cũng khiến con cảm giác vô cùng khó chịu và không ngủ được
• Do liên quan đến các bệnh lý: tự kỷ có thể kèm theo các vấn đề sức khỏe khác như viêm tai, hen suyễn hay động kinh cũng sẽ làm giảm chất lượng sức khỏe và giấc ngủ. Ngoài ra việc sử dụng các loại thuốc trong điều trị hay kiểm soát các triệu chứng liên quan này cũng gây ra các tác dụng phụ là rối loạn giấc ngủ.

Hiểu rõ các tác nhân gây bệnh sẽ giúp việc kiểm soát có kết quả tốt hơn, ngăn chặn những ảnh hưởng xấu khác trên sức khỏe của trẻ.

Hướng khắc phục tình trạng rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ

Tùy từng nguyên nhân mà các hướng khắc phục tình trạng này khác nhau, có thể chỉ cần điều chỉnh lối sống sinh hoạt nhưng cũng có thể phải dùng đến thuốc hỗ trợ. Nếu tình trạng mất ngủ vẫn kéo dài và không hề cải thiện, phụ huynh nên đưa bé đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để có các phương pháp cải thiện kịp thời và an toàn nhất.

Thiết lập thời gian biểu khoa học cho con

Trong cách chăm sóc và dạy trẻ tự kỷ tại nhà, việc thiết lập thời gian biểu cho con là điều vô cùng cần thiết. Điều này sẽ tạo cho con thói quen về giờ giấc ăn uống, thức dậy, đi ngủ và thực hiện nó một cách tốt hơn. Từ đó cải thiện dần tình trạng rối loạn giấc ngủ, khó ngủ.

Để đảm bảo con có thể thực hiện đúng thời gian biểu đưa ra, các thành viên  trong gia đình cũng cần tham gia thực hiện. Chẳng hạn khi nói bé đi ngủ, các thành viên cần diễn tả cho bé hiểu đi ngủ là gì, đồng thời thực hiện nó thông qua các hành động như lên giường, đắp chăn và nhắm mắt. Điều này sẽ giúp bé nhìn hiểu và thực hiện theo.

Với những trẻ đã bị rối loạn giấc ngủ trước đó, việc thiết lập thói quen này có thể sẽ khó khăn hơn nhưng hãy cố gắng kiên trì để con hiểu và có thể thực hành đúng cách. Ngoài ra mẹ có thể đọc truyện trước khi ngủ để con vừa tăng sự thông minh sáng tạo, vừa giúp con dễ ngủ hơn.

Kiểm soát không gian phòng ngủ

Đây cũng là yếu tố vô cùng quan trọng để bé có một giấc ngủ ngon và chất lượng nhất, tránh bị tỉnh giấc giữa chừng. Mẹ cần để bé có một không gian phòng ngủ thật thoải mái, tránh tối đa các tiếng ồn, ánh sáng hay mùi hương không cần thiết. Cụ thể cần chú ý thực hiện những vấn đề sau

• Tránh gây ra các tiếng động trong khi bé đang ngủ
• Điều chỉnh nhiệt độ ở mức độ phù hợp từ trước khi bé ngủ, tránh để khi bé đang ngủ qua chỉnh. Một số bé có thể nhạy cảm với tiếng quạt thì không nên để quạt.
• Không nên mở cửa đổ để tránh các tiếng ồn bên ngoài lọt vào
• Nên che kín rèm khi bé ngủ để tránh các ánh sáng bên ngoài lọt vào. Lựa chọn các ánh sáng dịu nhẹ phù hợp với bé, khiến bé không khó chịu
• Dọn dẹp phòng ốc sạch sẽ, tránh để những mùi vị thức ăn hay các mùi hương mà bé nhạy cảm trong phòng. Các loại tinh dầu để phòng dù rất thơm, có tác dụng an thần rất tốt nhưng một số trẻ có thể trở nên nhạy cảm với các mùi này. Hãy thử phản ứng của trẻ trước khi chuẩn bị các đồ vật này.
• Đừng quên để các con thú nhồi bông hay đồ chơi mà bé yêu thích bên cạnh để bé có cảm giác an toàn vui vẻ hơn

Giúp bé thư giãn thoải mái trước khi đi ngủ

Để hạn chế những lo lắng căng thẳng ở trẻ tự kỷ, phụ huynh cũng có thể áp dụng các biện pháp đơn giản để giảm nhanh các căng thẳng mệt mỏi. Khi tinh thần được thoải mái, tâm trạng được thả lỏng sẽ giúp bé nhanh chóng đi vào giấc ngủ sâu hơn, tránh bị thức giấc giữa chừng.

Phụ huynh có thể thực hiện các biện pháp đơn giản sau đây

• Tắm nước ấm cho bé vào buổi tối
• Cho bé mặc món đồ yêu thích
• Đọc truyện hay nói chuyện cùng con
• Cho con tránh xa các thiết bị làm kích thích đầu óc như điện thoại, máy tính trước 1h khi đi ngủ
• Cho bé nghe những bản nhạc nhẹ nhàng
• Massage cho con
• Tập yoga cùng con trước khi đi ngủ cũng là liệu pháp rất tốt giúp tăng cường chất lượng giấc ngủ.

Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học lành mạnh

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ tự kỷ là rất quan trọng để bé có thể phát triển hơn về trí não, nhận thức đồng thời cũng liên quan trực tiếp đến chất lượng giấc ngủ. Theo đó mẹ nên tăng cường các thực phẩm giàu vitamin B, vitamin E, Canxi, Melatonin vào buổi tối để giúp bé ngủ ngon hơn. Các nhóm thực phẩm giàu chất này hàng đầu như ngũ cốc nguyên hạt, thịt, trứng, hạt, cá ngừ, các loại rau củ có màu xanh đậm..

Chú ý tránh các các loại nước ngọt, trà, nước tăng lực hay các thức uống, đồ ăn khác có thể làm kích thích thần kinh vào buổi tối. Ngoài ra chú ý cũng không nên cho bé ăn quá no vào buổi tối có thể gây ra các vấn đề như trào ngược dạ dày cũng có thể liên quan đến việc mất ngủ.

Cho bé uống một cốc sữa ấm trước khi đi ngủ cũng là cách giúp con thư giãn và ngủ ngon hơn. Nhưng phụ huynh chỉ nên cho bé uống một lượng vừa đủ, tránh uống nước quá nhiều vào buổi tối, đặc biệt là nước trái cây vì khiến bé đi tiểu nhiều gây thức giấc giữa chừng sẽ rất khó để vào lại giấc.

Vận động mỗi ngày

Trẻ tự kỷ thường chỉ thích chơi một mình mà ít tham gia các vận động hay hoạt động xung quanh. Đây cũng có thể là nguyên nhân khiến con rơi vào tình trạng khó ngủ, chân tay bồn chồn về đêm. Do đó phụ huynh có thể cải thiện tình trạng này thông qua việc cùng con vận động, tập thể dục thể thao mỗi ngày.

Việc tập luyện thể dục thể thao không chỉ giúp tăng cường sức đề kháng, giảm lo lắng, tăng cường trí não mà còn đem đến chất lượng giấc ngủ vô cùng tuyệt vời. Phụ huynh có thể cùng bé đi bộ, bơi lội hay đưa bé đến các khu vui chơi thiếu nhi đều rất tốt. Nếu được hãy đưa con tham gia các hoạt động tập thể, có nhiều bạn bè đồng trang lứa để con mạnh dạn hơn, tăng tính tương tác với xã hội hơn cho những trẻ bị tự kỷ.

Ngoài ra các chuyên gia cũng khuyến khích phụ huynh nên áp dụng liệu pháp ánh sáng (bright-light therapy) với trẻ tự kỷ nhằm điều hòa sự tiết ra  melatonin trong cơ thể, tức là đưa trẻ tiếp xúc với ánh sáng mặt trời nhiều hơn. Trong mặt trời có chứa các vitamin D3 cần thiết giúp ích cho chất lượng giấc ngủ đồng thời hỗ trợ việc hấp thụ canxi nhiều hơn. Thời điểm cho bé tắm nắng tốt nhất là từ 7-9h sáng, có thể linh hoạt thay đổi tùy vào mùa đông hay mùa hè.

Dùng thuốc cải thiện rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ khi thực sự cần thiết

Với tình trạng bé rối loạn giấc ngủ lâu ngày, phụ huynh có thể xem xét chỉ định một số loại thuốc cần thiết. Hầu hết là chỉ định các nhóm thuốc Melatonin hoặc các nhóm thuốc bổ sung vitamin cần thiết cho giấc ngủ. Việc dùng thuốc ngủ hầu hết rất hạn chế được áp dụng, chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết. Phụ huynh cũng tuyệt đối không dùng cho con nếu chưa được bác sĩ chỉ định.

Lạm dụng các loại thuốc này quá mức sẽ làm trẻ cảm thấy đau đầu, choáng váng, mệt mỏi nhiều hơn vào ban ngày đồng thời có thể ảnh hưởng đến cả khả năng nhận thức. Vì vậy cần đảm bảo thực hiện theo đúng chỉ định của bác sĩ để mang đến những điều tốt nhất cho sức khỏe của con.

Rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ là tình trạng thường gặp nhưng hoàn toàn có thể cải thiện được nếu phụ huynh phát hiện sớm. Phụ huynh nên trao đổi thêm cùng các chuyên gia để có các biện pháp chăm sóc sức khỏe cho con phù hợp, có thể hỗ trợ quá trình phát triển thể chất và trí não cho con tốt nhất để con nhanh chóng hòa nhập với cuộc sống cộng đồng bình thường.