Rối loạn ăn uống là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Rối loạn ăn uống là hiện tượng bị thay đổi thói quen, hành vi ăn uống theo hướng không lành mạnh. Tình trạng này gây ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe và đời sống sinh hoạt hàng ngày của người bệnh nếu không được can thiệp kịp thời. 

Rối loạn ăn uống là gì?

Rối loạn ăn uống là một trong những chứng bệnh về tâm lý có liên quan đến thói quen, hành vi ăn uống không lành mạnh của một số đối tượng. Căn bệnh này có thể xuất hiện ở bất kì đối tượng nào và gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và thể chất của người bệnh, thậm chí có thể khiến cho họ tử vong nếu không được kiểm soát tốt.

Theo nghiên cứu thì các chuyên gia đã chia rối loạn ăn uống thành 3 loại thường gặp như sau:

• Chứng nhịn ăn (Anorexia Nervosa): Đây là chứng bệnh thường gặp ở những người sợ béo, họ thường sẽ ép bản thân nhịn ăn cho dù cơ thể đang trong trạng thấy gầy gò.
• Chứng ăn nhiều (Binge Eating Disorder): Biểu hiện dễ thấy của chứng bệnh này đó chính là cảm giác luôn muốn ăn và ăn thật nhiều mặc dù vừa mới ăn xong.
• Chứng ăn nôn (Bulimia Nervosa): Đây là trường hợp những bệnh nhân gặp phải chứng rối loạn ăn uống rất nhiều và luôn cố tìm cách nôn ra sau khi ăn để đảm bảo cân nặng mà mình mong muốn.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn ăn uống

Hiện nay, các chuyên gia vẫn chưa thể xác định được cụ thể và chính xác về những nguyên nhân có thể gây ra tình trạng rối loạn ăn uống. Tuy nhiên, cũng như một số loại rối loạn tâm thần khác thì căn bệnh này cũng có thể xuất phát từ một số lý do sau đây:

• Di truyền: Theo nhận định từ các nhà khoa học thì ADN là yếu tố có khả năng gây ra các bệnh về tâm lý cao nhất, trong đó có rối loạn ăn uống. Nếu trong gia đình có người thân như ông bà, cha mẹ, anh chị em ruột đã từng mắc phải chứng bệnh này hoặc các bệnh có liên quan thì con cái sinh ra sẽ có nguy cơ cao mang gen bệnh và phát triển bệnh cao hơn người khác.
• Sức khỏe tâm lý và tình cảm: Các chuyên gia cho biết rằng, hầu hết những đối tượng bệnh rối loạn ăn uống đều có những vấn đề về tình cảm và tâm lý. Các bất ổn về mặt tâm trí cũng là một trong nhiều nguyên nhân có thể gây ra tình trạng bệnh. Đặc biệt là những người cầu toàn, có lòng tự trọng thấp, thường hay bốc đồng hoặc liên quan đến các mối quan hệ xã hội phức tạp.
• Xã hội: Thông thường nhiều người thường có đánh giá và cái nhìn chủ quan cho rằng những người có vóc dáng mảnh khảnh sẽ giàu có về thành công hơn.

Tình trạng rối loạn ăn uống có thể xuất hiện ở bất kì đối tượng nào, tuy nhiên phần đông sẽ tập trung ở phụ nữ trẻ và những thanh thiếu niên. Một số yếu tố có thể làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh như:

• Tuổi tác: Cho dù rối loạn ăn uống rất phổ biến và có thể xuất hiện ở bất kì lứa tuổi nào kể cả trẻ nhỏ cho đến những người trưởng thành. Tuy nhiên, theo nghiên cứu thì những đối tượng thanh thiếu niên sẽ dễ mắc bệnh hơn.
• Nữ giới: Mặc dù nam giới vẫn có nhiều khả năng mắc phải căn bệnh rối loạn ăn uống nhưng tỉ lệ nữ giới bị bệnh luôn cao hơn do chế độ ăn uống không hợp lý, sợ béo.
• Bệnh sử của gia đình: Rối loạn ăn uống sẽ có nguy cơ xuất hiện cao hơn khi có di truyền từ những người thân trong gia đình.
• Ăn kiêng: Đây cũng được xem là một trong các yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh. Bởi vì hầu hết mọi người đều sẽ nhận được những lời khen sau khi thay đổi ngoại hình, dần họ sẽ tiếp tục ăn kiêng và không kiểm soát được chế độ ăn của bản thân.
• Rối loạn sức khỏe tâm thần: Những đối tượng bị rối loạn lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, trầm cảm sẽ có khả năng cao mắc bệnh rối loạn ăn uống.
• Căng thẳng, áp lực: Học tập, công việc, gia đình, xã hội tạo nhiều áp lực, căng thẳng cũng có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh.
• Nghề nghiệp: Những người có công việc thiêng về nghệ thuật, thể thao như vận động viên, ca sĩ, diễn viên, vũ công sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn vì học luôn được khuyến khích giảm cân.

Triệu chứng khi bị rối loạn ăn uống

Tùy vào từng loại rối loạn ăn uống mà các biểu hiện bệnh cũng có phần khác nhau. Những triệu chứng thường gặp của bệnh lý này như sau:

Chứng ăn nhiều (Binge Eating Disorder)

Triệu chứng chung của những đối tượng bị rối loạn ăn uống chứng ăn nhiều đó chính là thường xuyên dung nạp một lượng thức ăn lớn vào cơ thể. Họ ăn uống vô độ mà không thể kiểm soát được những hành vi của bản thân và không thực hiện bất kì hoạt động nào để tiêu hóa thức ăn. Đây cũng được xem là chứng rối loạn ăn uống phổ biến nhất tại Mỹ.

• Luôn có cảm giác đói, kể cả vừa mới ăn xong
• Tăng cân nhanh chóng và không thể kiểm soát
• Khẩu phần ăn mỗi bữa rất nhiều
• Không thể kiểm soát các cơn thèm ăn
• Khó tập trung vào công việc, học tập
• Luôn cảm thấy xấu hổ, tự ti, mặc cảm đối với những người xung quanh.
• Cơ thể thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, xương khớp đau nhức.
• Cholesterol tăng cao
• Cao huyết áp
• Mắc phải căn bệnh túi mật

Chứng nhịn ăn (Anorexia nervosa)

Những đối tượng bị chứng nhịn ăn sẽ luôn cảm thấy bản thân quá béo, thừa ăn mặc dù họ đang trong tình trạng thiếu cân trầm trọng. Họ luôn luôn kiểm tra cân nặng của bản thân và tự đặt ra một chế độ ăn uống nghiêm ngặt, tập luyện thể dục thể thao một cách thái quá và có thể ép bản thân sử dụng những biện pháp như thuốc, nôn ói để giảm cân. Đây được xem là chứng rối loạn ăn uống có hậu quả nghiêm trọng nhất, nó có thể khiến cho người bệnh tử vong do cơ thể thiếu dinh dưỡng nghiêm trọng. Cũng có nhiều người chết vì những biến chứng liên quan của việc thiếu ăn hoặc tự sát.

• Xây dựng chế độ ăn uống nghiêm khắc.
• Cơ thể yếu ớt, gầy gò, da bọc xương
• Luôn có cảm giác hoảng sợ, lo lắng về vấn đề tăng cân.
• Luôn theo đuổi và hướng đến việc ó được một thân hình thon gọn, gầy ốm.
• Không hài lòng với việc duy trì và ổn đinh cân nặng ở mức bình thường.
• Cảm thấy bị xúc phạm, khó chịu khi bị nhận xét về cân nặng, vóc dáng của bản thân.
• Không thể nhận thức hoặc tự chối bỏ việc thiếu cân của mình.

Chứng ăn nôn (Bulimia Nervosa)

Những bệnh nhân bị chứng ăn nôn của rối loạn ăn uống thường xuyên thực hiện hành vi dung nạp một lượng thức ăn lớn vào cơ thể. Việc ăn uống quá nhiều và mất kiểm soát có thể kèm theo những hành vi tiêu cực như bắt ép bản thân nôn ói, sử dụng thuốc, tập thể dục một cách vô tội vạ.

• Tuyến nước bọt trong vùng hàm và cổ sưng lên
• Lạm dụng nhiều thuốc nhuận tràng sẽ gây khó chịu và viên ruột
• Đau và viêm họng mãn tính
• Việc thải chất lỏng quá nhiều sẽ làm cơ thể mất nước
• Mòn men răng, răng và lợi bị hỏng do tiếp xúc nhiều với acid dạ dày.
• Gặp các vấn đề liên quan đến tiêu hóa, trào ngược dạ dày.
• Mất cân bằng điện giải như nồng độ canxi, natri, kali, các khoáng chất bị giảm sút.
• Nguy cơ bị đau tim, đột quỵ cao.

Rối loạn ăn uống có nguy hiểm không?

Rối loạn ăn uống có thể gây nên rất nhiều các ảnh tiêu cực về sức khỏe tinh thần và thể chất, thậm chí có thể đe dọa đến cả tính mạng của người bệnh. Tình trạng rối loạn ăn uống nếu kéo dài và phát triển nghiêm trọng thì nguy cơ gặp phải các biến chứng càng cao.

Một số biến chứng nguy hiểm mà bệnh lý này có thể gây ra như:

• Mắc các bệnh về rối loạn tâm thần như rối loạn lo âu, trầm cảm,,..
• Gặp phải một số vấn đề y tế trầm trọng.
• Ảnh hưởng đến quá trình phát triển và tăng trưởng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ
• Suy giảm các mối quan hệ xã hội
• Ảnh hưởng đến chất lượng học tập, công việc.
• Nguy cơ lạm dụng các chất gây nghiện cao.
• Tăng tỉ lệ tử vong

Chẩn đoán rối loạn ăn uống

Ngay sau khi nhận thấy các triệu chứng của bệnh, bạn cần nhanh chóng tìm đến những cơ sở y tế, bệnh viện uy tín để được thăm khám và chẩn đoán chính xác. Các bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe và thực hiện một số xét nghiệm cần thiết như sau:

• Khám sức khỏe: Các bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám sức khỏe của bệnh nhân để có thể loại bỏ các nguyên nhân khác gây nên tình trạng thay đối thói quen ăn uống. Đồng thời có thể đánh giá được sức khỏe thể chất của bệnh nhân đang ở mức độ nào.
• Đánh giá tâm lý: Bác sĩ sẽ bắt đầu hỏi về những cảm giác, suy nghĩ của bạn về thói quen ăn uống. Thông thường bệnh nhân sẽ phải thực hiện một bài test để có thể đánh giá được tình trạng sức khỏe tâm lý.
• Các nghiên cứu khác: Để có thể chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh, các chuyên gia có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện một số xét nghiệm chuyên khoa để đưa ra kết quả tốt nhất.

Cách điều trị rối loạn ăn uống hiệu quả

Hiện nay, đã có rất nhiều các phương pháp có thể hỗ trợ điều trị được chứng rối loạn ăn uống. Nếu có thể phát hiện bệnh càng sớm sẽ giúp cho quá trình chữa bệnh được thuận lợi và dễ dàng hơn. Sau khi tiến hành thăm khám và xác định được chứng bệnh của mỗi đối tượng, các bác sĩ sẽ tiến hành tư vấn và áp dụng các biện pháp điều trị thích hợp.

1. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu được đánh giá là phương pháp an toàn và mang lại hiệu quả tốt nhất cho những người bị rối loạn ăn uống. Các chuyên gia tâm lý sẽ trò chuyện và trao đổi trực tiếp với người bệnh để giúp họ nhìn nhận được những thay đổi bất thường về chế độ ăn uống của bản thân. Từ đó, người bệnh cũng sẽ dần hiểu được và tìm ra các cách kiểm soát tốt suy nghĩ và nhận thức của mình.

Đối với những trường hợp bệnh rối loạn ăn uống, thông thường các chuyên gia sẽ áp dụng tâm lý liệu pháp nhận thức hành vi hoặc các liệu pháp nhóm cũng mang lại hiệu quả rất tốt. Sau khi tiến hành trị liệu tâm lý, người bệnh sẽ được phục hồi một cách tự nhiên và an toàn nhất. Đồng thời sau quá trình điều trị họ cũng có thể thiết lập cho mình một chế độ ăn uống phù hợp hơn để tránh tình trạng tái phát.

2. Sử dụng thuốc

Tuy rằng, thuốc không thể chữa trị được căn bệnh rối loạn ăn uống nhưng nó có thể giúp người bệnh kiểm soát tốt thói quen ăn uống của mình. Đặc biệt, một số loạn thuốc chống trầm cảm còn giúp người bệnh giảm bớt những triệu chứng lo lắng, căng thẳng, buồn bã để ổn định tinh thần tốt hơn.

Một số trường hợp người bệnh rối loạn ăn uống ở mức độ đặc biệt nghiêm trọng, cơ thể bị suy nhược quá mức thì các bác sĩ có thể yêu cầu nhập viện để tiến hành theo dõi và điều trị.

3. Chế độ sinh hoạt phù hợp

Bên cạnh việc áp dụng các biện pháp điều trị chuyên khoa thì người bệnh cũng cần kết hợp với việc xây dựng một chế độ sinh hoạt khoa học và lành mạnh để giúp kiểm soát bệnh tình hiệu quả hơn.

• Ngủ đủ giấc: Đảm bảo giấc ngủ tốt sẽ giúp bạn có được tinh thần thoải mái và giúp hệ tiêu hóa làm việc ổn định, hiệu quả hơn.
• Tập yoga: Tuy rằng chưa có bất kì nghiên cứu nào công nhận về việc tập yoga có thể hỗ trợ điều trị rối loạn ăn uống. Tuy nhiên, việc tập yoga thường xuyên sẽ giú bạn thư giãn, tránh áp lực. Bạn chỉ nên dành khoảng 30 phút mỗi ngày để tập luyện
• Xây dựng chế độ ăn uống: Để có thể nhanh chóng thay đổi thói quen ăn uống bất thường của mình, bạn nên thiết lập cho mình một thực đơn ăn uống và giờ ăn hợp lý và thực hiện đúng theo những điều đã đặt ra.
• Ghi nhật kí: Việc ghi lại những cảm xúc, hành vi, thói quen ăn uống mỗi ngày sẽ giúp bạn ý thức về những thay đổi của bạn thân. Từ đó có thể tìm ra được giải pháp khắc phục chúng.
• Tránh bị ảnh hưởng: Bạn không nên chú tâm quá nhiều vào những hình ảnh của siêu mẫu, người gầy yếu và hạn chế để tâm đến những lời nói ám ảnh về cân nặng của người khác đối với mình.
• Chia sẻ với người thân: Nếu bạn có những khúc mắc hay vấn đề về cân nặng, vóc dáng hãy chia sẻ thoải mái với người thân xung quanh để nhận được lời khuyên hữu ích. Hoặc nếu muốn giảm cân để có được thân hình đẹp thì cũng nên tham khảo những nguồn tin, phương pháp đáng tin cậy.

Rối loạn ăn uống là một căn bệnh phổ biến và có thể xuất hiện ở bất kì đối tượng nào. Nếu tình trạng bệnh nặng hoặc kéo dài sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cả tính mạng của bệnh nhân. Do đó, khi nhận thấy những dấu hiệu của bệnh bạn cần nhanh chóng tìm đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời.