Các dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp

 Rối loạn giấc ngủ có thể gây nên nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và thể chất, làm suy giảm chức năng sống của người bệnh. Để có thể điều trị được chứng bệnh này, trước hết các bác sĩ phải chẩn đoán chính xác về các dạng rối loạn giấc ngủ của từng bệnh nhân. 

Các dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp

Rối loạn giấc ngủ là một căn bệnh có liên quan đến tâm thần học. Nó có thể gây ra rất nhiều tác động nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh, làm chất lượng cuộc sống bị giảm đi đáng kể. Theo nghiên cứu thì căn bệnh này được chia thành 2 nhóm:

• Nhóm 1: Bao gồm các loại rối loạn có liên quan đến số lượng, chất lượng và các thời điểm khác nhau của giấc ngủ.
• Nhóm 2: Sẽ gồm những rối loạn có những hiện tượng xảy ra một cách bất thường trong lúc ngủ.

Các dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp như:

1. Mất ngủ

Ấn bản thứ ba của ICSD (ICSD-3) đã chia mất ngủ thành 3 dạng riêng biệt đó là rối loạn mất ngủ ngắn hạn, rối loạn mất ngủ mạn tính và các rối loạn mất ngủ khác. Mất ngủ là một than phiền mang tính chủ quan về tình trạng ngủ không đủ giấc, chất lượng giấc ngủ không được tốt. Hiện nay, tình trạng mất ngủ chiếm khoảng từ 10 đến 15% dân số trên toàn thế giới. Nó sẽ khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, uể oải, thiếu sức sống, mất tập trung, suy giảm trí nhớ.

• Rối loạn mất ngủ ngắn hạn

Đây là tình trạng mất ngủ chỉ diễn ra trong vài ngày hoặc vài tuần và thường xuất phát từ các căng thẳng, áp lực hoặc những biến cố bất ngờ xảy ra. Loại mất ngủ này thường sẽ tự khỏi khi các yếu tố tác động dần biến mất hoặc bệnh nhân có thể thích nghi với những nguyên nhân gây căng thẳng hoặc cơ thể phát triển những cơ chế đối phó đầy đủ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp tình trạng rối loạn mất ngủ cũng cần được can thiệp để tránh tình trạng biến chuyển thành rối loạn mất ngủ mạn tính.

• Rối loạn mất ngủ mạn tính

Mất ngủ mạn tính là hiện tượng người bệnh khó có thể chìm vào giấc ngủ, thường xuyên tỉnh giấc lúc nửa đêm, ngủ không được sâu giấc, thức sớm và khó ngủ lại trong ít nhất 1 tháng. Để có thể chẩn đoán được một người đang mắc phải chứng mất ngủ mạn tính thì cần phải xuất hiện các triệu chứng bệnh ít nhất 3 lần trong tuần và mất ngủ là tình trạng nổi bật nhất. Việc điều trị mất ngủ mạn tính cũng sẽ tốn nhiều thời gian hơn so với mất ngủ ngắn hạn (cấp tính).

• Các rối loạn mất ngủ khác

Người bệnh sẽ được chẩn đoán mắc các rối loạn mất ngủ khác khi có triệu chứng mất ngủ những không đáp ứng được các tiêu chí của rối loạn mất ngủ ngắn hạn và rối loạn mất ngủ mạn tính.

2. Rối loạn tỉnh táo và ngủ nhiều

Tình trạng rối loạn tỉnh táo và ngủ nhiều sẽ liên quan đến chất lượng và số lượng của trạng thái tỉnh táo trong một ngày. Biểu hiện đặc trưng của dạng rối loạn giấc ngủ này đó chính là ngủ nhiều, thường xuyên cảm thấy buồn ngủ, ngủ mọi lúc mọi nơi. Trái ngược hoàn toàn với chứng mất ngủ, rối loạn tỉnh táo và ngủ nhiều sẽ ít được quan tâm đến và không được nhận biết nhiều. Điều này cũng là một trong các rào cản làm cho quá trình chẩn đoán và điều trị trở nên khó khăn hơn.

• Hội chứng ngưng thở trong giấc ngủ

Trong thời gian của giấc ngủ, bệnh nhân có thể ngưng thở khoảng vài phút, trong 1 giờ tình trạng này có thể lặp lại khoảng 5 lần. Thông thường, trước khi ngưng thở, bệnh nhân sẽ ngáy lớn lên và bắt đầu ngưng thở. Tình trạng này sẽ được lặp đi lặp lại nhiều lần, tiếp đến sẽ xuất hiện giấc ngủ ngắn hạn.

Hầu hết bệnh nhân sẽ không thể nhận biết được, sau quá trình ngưng thở, bệnh nhân sẽ thở mộ cách rất ồn ào. Các đối tượng bệnh thường sẽ kèm theo các triệu chứng như mơ gặp ác mộng, đi tiểu nhiều lần trong đêm, đau nhức đầu. Vào ban ngày người bệnh sẽ cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống, hay quên, ngủ gà ngủ gật, cảm thấy lo lắng, bồn chồn.

Hội chứng ngưng thở trong giấc ngủ có thể gặp ở bất cứ đối tượng nào, không phân biệt giới tính hay giai cấp. Tuy nhiên, những đối tượng nam giới trên 50 hoặc những người thừa cân, béo phì sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh hơn.

• Ngủ nhiều do thuốc

Đối với một số trường hợp, người bệnh sẽ luôn cảm thấy buồn ngủ và ngủ quá nhiều bởi do các tác dụng của những loại thuốc chỉ định y khoa. Những thường có thể dẫn đến tình trạng ngủ quá mức như thuốc ngủ, thuốc hướng thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu có thời gian bán hủy dài, thuốc điều chỉnh khí sắc, thuốc kháng dị ứng, thuốc chống động kinh hoặc thuốc giãn cơ.

• Ngủ nhiều do thiếu ngủ

Nếu bạn thường xuyên bị thiếu ngủ, không có quá nhiều thời gian để ngủ, công việc phải thức đêm, canh giác khuya hoặc những đối tượng phải chăm sóc người bệnh, mẹ bĩm vừa mới sinh con,…sẽ dễ rơi vào trạng thái buồn ngủ liên tục. Người bệnh thường sẽ có biểu hiện như ngủ li bì, ngủ gật trong giờ làm, giảm hiệu suất hoạt động, mất tập trung, dễ cáu giận, khó chịu, người mệt mỏi.

• Chứng ngủ rũ

Chứng ngủ rũ sẽ dễ gặp ở nam giới, đặc biệt là những đối tượng đang độ tuổi vị thành niên. Người bệnh thường sẽ xuất hiện các triệu chứng điển hình như:

• Xuất hiện ảo giác về thính giác và thị giác thường sẽ xuất hiện trong giai đoạn ru ngủ, gây nên những sự sợ hãi, hoảng loạn.
• Người bệnh sẽ xuất hiện các cơn ngủ gà trong cùng một thời điểm nhất định, tình trạng này lặp lại thường xuyên và xuất hiện một cách bất ngờ, khó có thể kiềm chế được.
• Triệu chứng liệt trong giấc ngủ có biểu hiện như mất hoàn toàn các cử động về cơ bắp, không thể hô hấp với cường độ bình thường, thường sẽ xuất hiện trong lúc tỉnh giấc.
• Các cơn mất trương lực sẽ xuất hiện bất chợt và kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn. Tình trạng này có thể ở khu trú của một số cơ quan như khụy gối, gục đầu hoặc toàn cơ thể.

• Ngủ nhiều vô căn

Thời gian ngủ vào ban đêm sẽ kéo dài một cách bất thường, người bệnh sẽ cảm thấy khó khăn trong việc tỉnh giấc vào sáng hôm sau và xuất hiện các cơn buồn ngủ trong ban ngày. Không giống với những dạng ngủ nhiều nêu trên, tình trạng ngủ nhiều vô căn có thể cưỡng lại được, bệnh nhân hoàn toàn có thể kiểm soát. Tuy nhiên, sau thời gian ngủ vào ban đêm và ngủ trưa, cơ thể bệnh nhân vẫn không thể phục hồi và lấy lại năng lượng. Thông thường tình trạng này sẽ dễ xuất hiện ở tuổi vị thành niên và những người trưởng thành.

• Hội chứng chân không nghỉ và những cử động chu kỳ của tứ chi

Hội chứng chân không nghỉ: Tình trạng này sẽ thường xuất hiện vào thời gian ngủ buổi đêm và ngủ trong tư thế nằm. Người bệnh sẽ xuất hiện một số cảm giác gây khó chịu như bỏng rát phần chi dưới, cảm giác ngủ đang có kiến bò ở chân,…Tình trạng này sẽ giảm dần khi cơ thể chuyển động, tuy nhiên nó lại khiến cho bệnh nhân khó có thể đi vào giấc ngủ. Hội chứng chân không nghỉ sẽ thường xuất hiện ở những phụ nữ đang mang thai 3 tháng cuối hoặc độ tuổi 30 đang trong giai đoạn điều trị trầm cảm bằng thuốc.

Những cử động chu kỳ của tứ chi: Tình trạng này sẽ xảy ra trong đêm vào thời gian sắp tỉnh giấc. Biểu hiện cụ thể bằng những cử động xuất hiện trong vài giây, cứ khoảng 30 giây 1 lần và chủ yếu gặp ở phần chi dưới. Sau khi thức dậy người bệnh sẽ không cảm thấy được thuyên giảm 2 chi dưới có cảm giác mỏi. Mức độ bệnh sẽ gia tăng theo độ tuổi và có kèm theo một số triệu chứng của hội chứng ngưng thở trong giấc ngủ, cơn ngủ rũ.

3. Những rối loạn nhịp sinh học ngày đêm

• Hội chứng nhịp ngày đêm dài

Tình trạng nhịp ngày đêm kéo dài hơn 24 giờ và 1 sự khác biệt về quỹ thời gian ngủ khoảng 1 giờ cho mỗi ngày sẽ gây nên hiện tượng giai đoạn giấc ngủ càng bị chậm trễ. Người bệnh có thể rơi vào tình trạng mất ngủ cả đêm và ngủ triền miên vào ban ngày.

• Hội chứng pha sớm

Hội chứng pha sớm được đặc trưng bởi giai đoạn ru giấc ngủ và thức giấc sớm hơn so với bình thường. Thông thường bệnh nhân sẽ tỉnh giấc vào khoảng 2 đến 3 giờ sáng, đều này sẽ làm họ cảm thấy buồn ngủ sớm hơn vào thời gian về chiều. Tình trạng này sẽ dễ gặp ở những người cao tuổi.

• Hội chứng pha trễ

Khác với hội chứng pha sớm, tình trạng này sẽ đặc trưng bởi giai đoạn ru vào giấc ngủ trễ, người bệnh sẽ cảm thấy mệt mỏi, uể oải, ngủ gật vào ban ngày nếu phải thức sớm đi học, đi làm.

• Thay đổi múi giờ

Tình trạng mất ngủ sẽ diễn ra khi phải di chuyển sang nhiều múi giờ khác nhau. Bắt đầu bằng hiện tượng mất ngủ trong giai đoạn ru ngủ khi phải di chuyển về hướng động và tỉnh dậy quá sớm khi đi về hướng tây. Đồng thời người bệnh sẽ luôn thấy mệt mỏi, thiếu sức sống, rối loạn khí sắc. Thông thường dạng rối loạn giấc ngủ này sẽ kéo dài liên tục trong khoảng 1 tuần.

4. Những hiện tượng bất thường xảy đến trong giấc ngủ

Các rối loạn khi chuyển từ thức sang ngủ

• Nói trong lúc ngủ: Người bệnh sẽ nói hoặc đối thoại trong trạng thái đang ngủ. Tình trạng này hoàn toàn không gây tác hại xấu đến sức khỏe, thường sẽ không cần phải điều trị.
• Giật mình: Các chuyên gia cho biết rằng, có đến 60% các đối tượng có xuất hiện các cơn giật mình trong giai đoạn ru giấc ngủ. Những cơn co cơ ở một bộ phần hoặc toàn thân có thể gây nên cảm giấc khó chịu, không thoải mái.
• Co cứng chi dưới khi ngủ: Các cơn co cứng cơ sẽ gây đau dữ dội ở phần bàn chân hoặc bắp chân làm cho giấc ngủ bị gián đoạn. Tình trạng này thường sẽ xuất hiện ở phụ nữ cao tuổi hoặc đang trong giai đoạn mang thai.

Các rối loạn khi thức giấc

• Miên hành: Tình trạng này sẽ thường gặp ở trẻ nhỏ, hiếm khi thấy xuất hiện ở những người trưởng thành.
• Trạng thái say: Đặc trưng bởi tình trạng thức giấc trong trạng thái u ám, đôi lúc sẽ bị rối loạn định hướng thời gian và không gian, xuất hiện các hành vi không phù hợp. Tình trạng này sẽ gia tăng khi xuất hiện vào thời gian đầu của giấc ngủ, người bệnh thường sẽ không nhớ gì. Trạng thái say sẽ xuất hiện chủ yêu sở trẻ en và thanh thiếu niên.
• Các cơn hoảng loạn ban đêm: Triệu chứng tim đập nhanh, hút hét, ú ớ, thở mạnh, ra nhiều mồ hôi,…sẽ xuất hiện ở đầu đêm. Người bệnh sẽ không tỉnh giấc mà hoàn toàn không nhớ được gì sau khi thức dậy.

Các rối loạn trong giấc ngủ nghịch thường

• Liệt khi ngủ: Thường sẽ xuất hiện ở thời gian tỉnh giấc ban đêm, biểu hiện bởi tình trạng mất trương lực cơ trong khoảng vài giây làm cho người bệnh khó có thể cử động được.
• Ác mộng: Thường xuyên xuất hiện các cơn ác mộng làm cho người bệnh tỉnh giấc trong đêm. Bệnh nhân sẽ ghi nhớ được nội dung trong giấc ngủ và khiến họ khó có thể chợp mắt lại.
• Rối loạn cương cứng không lúc ngủ: Đau đớn, nhức nhói khi tỉnh dậy và có kèm theo hiện tượng cương cứng dương vật.
• Rối loạn trong giai đoạn giấc ngủ nông: Đặc trưng bởi tình trạng nghiến răng, lâu ngày làm cho rằng bị mòn đi.
• Rối loạn hành vi trong giấc ngủ nghịch thường: Sẽ dễ gặp ở nam giới trên 50 tuổi xuất phát bởi sự thiếu giai đoạn trương lực cơ sinh lý trong thời gian giấc ngủ nghịch thường. Bệnh nhân sẽ hành động và sống cùng với giấc mơ của chính mình. Những hành động diễn ra một cách phức tạp và có thể gây nguy hiểm đến bản thân cùng những người xung quanh.

Bài viết trên đây đã đưa ra những thông tin cụ thể về các dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp nhất hiện nay. Việc chẩn đoán đúng dạng bệnh sẽ giúp cho quá trình điều trị được diễn ra thuận lợi hơn, giúp chất lượng giấc ngủ được cải thiện nhanh chóng.