Khoa học Tâm lý trị liệu là giải pháp điều trị các chứng bệnh của thời đại mới. Giải pháp này ra đời là một tất yếu với thời đại nền kinh tế và cuộc sống tất bật như hiện nay, sự được ra đời của giải pháp này là nhằm mục đích cải thiện sức khỏe, tinh thần và tháo gỡ mọi rào cảm trong cảm xúc, hành vi của con người khi mà thuốc và tây y không còn là giải pháp tối ưu và đáp ứng được nữa.

Lịch sử ra đời của khoa học Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu vốn đã xuất hiện từ thời Hy Lạp Cổ đại và là một trong những phương pháp điều trị lâu đời nhất cho đến nay. Theo các nhà tâm lý trị liệu thời bấy giờ, bất kể ai đang cố gắng cảm thông với một người đang đau khổ hoặc cố gắng dỗ dành một đứa trẻ gào khóc cũng được xem là đang thực hiện phương pháp Tâm lý trị liệu.

Thuật ngữ “Tâm lý trị liệu” được ra đời vào năm 1853 và tiếp theo sau đó là sự phát triển mạnh mẽ và có 60 loại trị liệu tâm lý khác nhau đã được ra đời, cụ thể các dấu mốc quan trọng được diễn ra như sau:

• Cuối thế kỷ XVIII: Ngành tâm lý học phát triển mạnh và có nhiều đóng góp về mô tả vô thức, tính dục ở trẻ sơ sinh, sử dụng giấc mơ và mô hình về tâm trí con người.
• Từ năm 1853 – 1903: Liệu pháp tâm lý chính thức được sử dụng trong thực hành lâm sàng
• Năm 1940: Liệt pháp cá nhân được ra đời và tập trung vào việc truyền tải sự ấm áp, chân thành và cảm thông từ nhà trị liệu với bệnh nhân.
• Năm 1950: Liệu pháp hành vi được ra đời và điều trị chủ yếu cho các vấn đề về cảm xúc và hành vi.
• Năm 1960: Các nhà khoa học Tâm lý trị liệu đã ghi nhận 60 liệu pháp tâm lý trị liệu khác nhau. Những liệu pháp này được áp dụng dưới nhiều hình thức từ kỹ thuật kinh kịch, đến hình ảnh và câu chuyện tinh thần.

Tổng quan về phương pháp Tâm lý trị liệu đang được áp dụng hiện nay

Tâm lý trị liệu hiện là giải pháp can thiệp các chứng bệnh của thời đại mới và là xu hướng điều trị của thế kỷ 21. Việc can thiệp không chỉ giải quyết các trở ngại trong tâm lý con người mà còn khắc phục trở ngại về hành vi, nhân cách và sức khỏe.

Trong thời buổi hiện đại hóa như hiện nay, con người gặp phải rất nhiều sức ép về công việc, gia đình, đời sống hay mối quan hệ. Nên việc can thiệp trị liệu tâm lý đã không còn dừng lại ở tình trạng bệnh lý mà nhiều người sẽ tìm đến Tâm lý trị liệu nếu như:

• Họ không thể quản lý tốt cuộc sống của chính mình;
• Sức khỏe tinh thần và thể chất đang có chiều hướng tiêu cực
• Bệnh lý đã ở giai đoạn nặng, khó điều trị dứt điểm bằng thuốc tây y.
• Mất cân bằng trong các mối quan hệ xung quanh
• Muốn thay đổi thói quen xấu

Các liệu pháp được sử dụng phổ biến nhất

Ở xã hội hiện đại ngày nay, có 7 dạng Tâm lý trị liệu được sử dụng phổ biến đó là:

Liệu pháp phân tâm học

Phân tâm học là liệu pháp được sử dụng dựa trên sự hiểu biết về những quá trình tâm thần vô thức xác định suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của con người. Các nhà chuyên môn sử dụng chúng để xác định và liên kết các quá trình với mọi vấn đề trong tâm lý hoặc thể chất mà khách hàng đang gặp phải.

Liệu pháp này được áp dụng với những trường hợp khách hàng đang không hài lòng với hành vi, thói quen của chính họ nhưng không cách nào có thể thay đổi được. Bất kỳ ai trong chúng ta đều nhận thấy mình đang có thói quen xấu, dù biết bản thân nếu thay đổi sẽ có thể đạt được nhiều lợi ích nhưng lại chẳng thể làm gì khác.

Nhờ đặc tính này mà liệu pháp phân tâm học rất được xã hội hiện đại ngày nay tin dùng và đưa phương pháp Tâm lý trị liệu trở thành xu hướng điều trị của thế kỷ 21.

Liệu pháp hành vi nhận thức:

Liệu pháp hành vi nhận thức giúp khách hàng dễ dàng tập trung vào suy nghĩ và hành vi của chính mình và giúp họ đương đầu, xóa bỏ những thay đổi tiêu cực. Các nhà chuyên môn sẽ không cần đi sâu vào tiềm thức để xác định cảm giác hay cảm xúc tiêu cực đó đến từ đâu mà chỉ cần xác định đúng những tiêu cực đang diễn ra.

Để khắc phục, các nhà chuyên môn sẽ đưa ra nhiều bài tập hàng ngày, hàng tuần và hướng dẫn khách hàng làm theo. Theo thống kê từ giới khoa học tâm lý trị liệu, đã có 75% những người sử dụng phương pháp này đều đã khỏi bệnh, số còn lại đã thay đổi được hành vi, nhận thức sai lệch và cải thiện rất tốt những triệu chứng bệnh lý.

Liệu pháp tập trung vào khách hàng

Nhà tâm lý trị liệu khi áp dụng liệu pháp tập trung vào khách hàng, họ sẽ luôn đem đến sự đồng cảm, chấp nhận, tôn trọng và hỗ trợ khách hàng một cách vô điều kiện. Khách hàng sẽ nhận thấy họ đang được trao quyền và hoàn toàn có khả năng tìm ra “lối thoát” cho chính mình. Vai trò của nhà chuyên môn lúc này sẽ là giúp người bệnh đi theo lối tư duy tích cực; đưa ra lựa chọn đúng đắn và trưởng thành hơn.

Liệu pháp tâm lý giữa các cá nhân

Nhà tâm lý trị liệu sử dụng liệu pháp tâm lý giữa các cá nhân nhằm tập trung vào các mối quan hệ xung quanh khách hàng. Từ đó, họ muốn tìm ra những xung đột tâm lý giữa khách hàng và thế giới xung quanh họ.

Những mối quan hệ xung quanh đó thường là gia đình, bạn bè thân thiết, đồng nghiệp và thậm chí là những người lạ. Thông qua các mối quan hệ thực tế, khách hàng sẽ thể hiện rõ được hành vi, cảm xúc không lành mạnh và sau đó khắc phục dần dần.

Liệu pháp tâm động học

Tâm động học là liệu pháp truyền thống và được sử dụng rất nhiều. Liệu phpas này đi sâu vào tâm lý con người và tìm ra nguyên nhân gốc rễ gây bệnh (gây ra hành vi tiêu cực). Các nhà tâm lý trị liệu sẽ yêu cầu bệnh nhân tham gia tự kiểm tra và phản ánh trong quá khứ những rắc rối của cuộc sống. Thông qua đó, khách hàng sẽ hiểu tình trạng tiêu cực này của họ đến từ đâu, tại sao họ lại có cách ứng xử như vậy. Sau đó, nhà chuyên môn sẽ giúp khách hàng gỡ bỏ đi những mặc cảm, trở ngại trong tâm lý khách hàng.

Liệu pháp giải quyết vấn đề

Nhà chuyên môn sử dụng liệu pháp giải quyết vấn đề giúp khách hàng quản lý được tâm lý, cảm xúc và không để tình trạng bệnh lý (thói quen tiêu cực) trở nên tồi tệ hơn. Thông qua đó, khuyến khích khách hàng áp dụng lối sống lành mạnh; luôn luôn kết nối với gia đình và bạn bè để cải thiện tâm trí.

Liệu pháp gia đình

Trong số 7 liệu pháp được sử dụng nhiều nhất thì liệu pháp gia đình và cách giải quyết tốt nhất cho các chứng bệnh như: trầm cảm, rối loạn cảm xúc hay rối loạn lo âu,… Liệu pháp này cho phép khách hàng cùng các thành viên trong gia đình kết nối lại với nhau để cùng loại bỏ những căng thẳng trong đời sống.

Mục tiêu của tâm lý trị liệu

Các nhà khoa học đánh giá Tâm lý trị liệu là một trong những phát minh giá trị nhất mà con người làm được trong suốt 100 năm qua. Sự ra đời của phương pháp Tâm lý trị liệu nhằm giải quyết sâu hơn bề mặt của “vấn đề hiện hữu”, thông qua đó xác định được nguyên nhân, thứ thật sự gặp vấn đề và giải quyết (chữa trị) chúng.

Khi bước sang thế kỷ 21 – cuộc sống con người có thêm nhiều nhu cầu và áp lực thì sự tồn tại của Tâm lý trị liệu còn giúp tăng trưởng nhân cách con người theo chiều trưởng thành, tích cực và chín chắn hơn. Tâm lý trị liệu đã đem đến sức mạnh đáng kinh ngạc khi giúp hàng triệu người trên thế giới đạt được những điều mà họ mong muốn như:

• Thực hiện hóa chính mình
• Quản lý được cuộc sống
• Cân bằng các mối quan hệ
• Trả lại hạnh phúc, niềm tin trong cuộc sống
• Khai thác tiềm năng nghề nghiệp
• Hồi phục sức khỏe con người hoàn toàn tự nhiên

Các nhà chuyên môn cho biết, khi kết hợp điều trị Tâm lý trị liệu và thuốc Tây y sẽ giúp đảnh nhanh quá trình hồi phục của các bệnh lý nguy hiểm như: cao huyết áp, tim mạch,… đồng thời, khách hàng cũng kiên trì tập luyện thể chất, có thói quen sống tốt, tinh thần tích cực và tuân thủ chỉ định từ bác sĩ hơn.

Những bệnh lý cần can thiệp Tâm lý trị liệu chuyên sâu

Dưới đây là những bệnh lý rất khó điều trị dứt điểm bằng phương pháp sử dụng thuốc Tây y:

• Trầm cảm – Tự kỷ
• Mất ngủ – Khó ngủ
• Stress – Căng thẳng mệt mỏi
• Rối loạn cảm xúc
• Rối loạn lo âu – Buồn chán
• Hoà hợp mối quan hệ
• Tìm điểm cân bằng trong cuộc sống
• Đau đầu – Chóng mặt
• Rối loạn tiền đình
• Suy nhược cơ thể

Các dạng bệnh lý này thường xuất phát từ những bất ổn trong tâm trí. Vì vậy việc điều trị bằng thuốc chỉ có thể giải quyết được bề nổi của vấn đề. Người ta tìm đến Tâm lý trị liệu không chỉ để khắc phục các triệu chứng của bệnh mà còn là tìm lại hạnh phúc đích thực cho chính bản thân mình và không tái phát bệnh trở lại.

VTV2 giới thiệu giải pháp trị liệu trầm cảm không dùng thuốc của Trung tâm NHC Việt Nam:

Những yếu tố tạo nên hiệu quả can thiệp Tâm lý trị liệu

Để tạo nên thành công cho việc can thiệp Tâm lý trị liệu sẽ còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau. Tuy nhiên, theo các nhà chuyên môn điều quan trọng nhất không thể bỏ qua đó chính là:

Xây dựng mối quan hệ giữa khách hàng và nhà trị liệu

Niềm tin mà khách hàng đặt ở nhà chuyên môn chiếm tới 50% kết quả trị liệu của khách hàng. Việc xây dựng mối quan hệ tốt sẽ giúp nhà chuyên môn khai thác chính xác nguyên nhân gây bệnh (gây ra rào cản trong tâm lý). Cùng với đó, tầm ảnh hưởng của nhà chuyên môn sẽ giúp khách hàng có niềm tin vào tương lai, tin vào phương pháp mà họ đang áp dụng sẽ đem lại hiệu quả.

Khách hàng không thể hiểu các học thuyết hay lý luận chuyên môn mà họ chỉ có thể ghi nhận thái độ và hành vi ứng xử từ các nhà chuyên môn. Vì vậy, việc ai là nhà chuyên môn trực tiếp điều trị cho họ trong suốt quá trình cũng là yếu tố vô cùng quan trọng. Đôi khi, điều này sẽ còn có sức ảnh hưởng đến kết quả điều trị hơn cả những kỹ thuật mà nhà chuyên môn đang áp dụng.

Không tự nhiên mà giới khoa học đánh giá phương pháp Tâm lý trị liệu chính là một môn nghệ thuật tạo ra sự khích lệ. Tầm ảnh hưởng từ nhà trị liệu sẽ khiến khách hàng ổn định tâm lý, có niềm tin và dễ dàng đạt được mục đích điều trị hơn.

Sử dụng tốt các hình thức can thiệp trị liệu

Đa số các ca can thiệp tâm lý trị liệu hiện đều được áp dụng thông qua hình thức giao tiếp và âm nhạc. Bên cạnh đó, các nhà chuyên môn vẫn có rất nhiều các hình thức tác động khác như: mùi hương, vở kịch, hoạt động,…

Việc sử dụng tốt hình thức can thiệp trị liệu mới có thể tác động được tới vùng sâu trong tâm trí, cảm xúc và quan trọng là đánh thức được sức mạnh tự chữa lành trong cơ thể khách hàng.

Những quan điểm sai lệch về Khoa học Tâm lý trị liệu

Ở một số quốc gia chưa được biết đến nhiều về ngành khoa học Tâm lý trị liệu thì vẫn còn tồn tại hiểu lầm tiêu cực chưa chính xác. Đa phần, phương pháp Tâm lý trị liệu sẽ trở thành chủ đề của hàng loạt các mộng tưởng, hy vọng và nghi ngờ vô ích. Nhiều người còn cho rằng, Tâm lý trị liệu chỉ là giả dược hay cho rằng chỉ có hiệu quả giống với tư vấn tâm lý và không có tác dụng chữa bệnh.

Để trở thành một nhà tâm lý trị liệu, các chuyên gia đều phải trải qua quá trình đào tạo và nghiên cứu chuyên nghiệp mới có đủ khả năng hỗ trợ người khác mà không phải trở nên quá gắn kết với khách hàng của mình trong đời sống riêng tư.

Khi chúng ta vận dụng ngôn ngữ, cách giao tiếp, âm nhạc,… hay các hình thức can thiệp khác một cách có hệ thống, có ý thức thì sẽ tác động được đến người đối diện và thúc đẩy được nguồn năng lượng tích cực trong họ.

Sự khác biệt của phương pháp Tâm lý trị liệu nằm ở chỗ, giải pháp này không đơn thuần chỉ dựa trên những hiểu biết mang tính trực giác mà đây là sự thiết lập tốt các nguyên lý chung về tâm lý động học và khoa học tâm lý trị liệu.

Lời khuyên từ chuyên gia Tâm lý trị liệu

Thật ra, mọi vấn đề trong cuộc sống đều có thể giải quyết một cách gọn gàng nếu như bạn hiểu được nguyên tắc của chúng. Khi bạn gặp một người hay một chuyên gia tâm lý họ sẽ đều đưa ra những lời khuyên khác nhau, chung quy lại vẫn nằm ở nhận thức và lựa chọn của chính mình.

Người bệnh cần làm gì khi sử dụng phương pháp Tâm lý trị liệu

Theo chuyên gia Bùi Thị Hải Yến (Giám đốc Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam):

“Cho đến nay chưa có bất kỳ nhà tâm lý trị liệu nào trực tiếp điều trị khỏi bệnh cho con người. Điều mà các nhà chuyên môn làm đó là đi sâu vào tâm trí và tìm ra nguyên nhân gốc rễ gây bệnh, dựa trên tình trạng thực tại của khách hàng và giúp họ tìm cách gỡ rối vấn đề, thay đổi những cảm xúc, suy nghĩ, hành vi tiêu cực. Việc có khỏi được bệnh lý hay không sẽ phụ thuộc rất lớn vào ý chí và niềm tin khách hàng dành cho nhà chuyên môn.”

Qua lời chia sẻ này, có thể thấy việc can thiệp trị liệu tâm lý bắt buộc phải có sự đồng thuận và tin tưởng từ người bệnh dành cho phương pháp can thiệp và chuyên gia trị liệu. Các nhà chuyên môn ở đây đóng vai trò là người giúp bạn nhìn nhận vấn đề, sử dụng kỹ thuật chuyên môn để lay động tâm trí của bạn và đưa khách hàng thực hiện hóa những gì mà khách hàng mong đợi.

Người thân bệnh nhân cần làm gì?

Việc chăm sóc cho một người đang gặp phải nhiều trở ngại trong tâm lý và hành vi là một công việc cần làm trong 24 giờ và thật kiên nhẫn. Người bệnh luôn cần đến sự động viên, khích lệ và thậm chí là một người đồng hành cùng họ làm mọi thứ. Một lời nói tử tế, bàn tay giúp đỡ ân cần và một nụ cười cũng có thể giúp người bệnh có thêm tinh thần tích cực để thay đổi.

Người nhà bệnh nhân cần giúp người bệnh tuyệt đối tránh xa những lời chỉ trích, trêu ghẹo, các chất kích thích,… Thay vào đó là sự lắng nghe, quan tâm và thấu hiểu. Đồng thời, người thân bệnh nhân cũng nên tìm hiểu những kiến thức liên quan đến khoa học tâm lý trị liệu và các biến chứng bất thường liên quan đến bệnh lý mà người nhà đang mắc phải. Mọi thay đổi lạ cần phải được báo nhanh cho nhà chuyên môn để kịp thời đưa ra phương án xử lý.

Trên đây là những chia sẻ về khoa học Tâm lý trị liệu và hi vọng mọi người sẽ có sự nhìn nhận chính xác hơn về giải pháp thời đại mới này.