Rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ (PLMD) là gì?

Rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ được đặc trưng bởi trạng thái co cứng hoặc giật chân liên tục và lặp lại nhiều lần trong giấc ngủ. Mời độc giả cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn về nguyên nhân, triệu chứng, biện pháp chẩn đoán và phương pháp điều trị của chứng bệnh này trong bài viết dưới đây.

Rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ là bệnh gì?

Rối loạn vận động chân tay theo chu kỳ (Periodic Limb Movement Disorder – PLMD) là tình trạng co giật hay đá chân lặp đi lặp lại (thường cách nhau khoảng 20 – 40 giây) khi đang ngủ.

Những cử động bất thường chủ yếu liên quan đến chi dưới (hông, đầu gối, mắt cá chân, ngón chân cái). Một số ít trường hợp biểu hiện rối loạn vận động ở chi trên.

Dạng rối loạn giấc ngủ này khiến bệnh nhân bị gián đoạn giấc ngủ và trở nên vô cùng buồn ngủ vào ban ngày. Tuy nhiên, họ hoàn toàn không nhận thức được sự chuyển động của mình và cũng không cảm thất kỳ lạ ở các chi.

Rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ thường xuyên xuất hiện trong giấc ngủ không có chuyển động mắt nhanh. Những chuyển động này có xu hướng lặp đi lặp lại, cách nhau một khoảng thời gian tương đối đều đặn (20 – 40 giây) và thường thay đổi rõ rệt từ đêm này sang đêm khác.

Rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ thường đi kèm các dạng rối loạn giấc ngủ khác, đặc biệt là hội chứng chân không yên. Hội chứng chân không yên (Restless Legs Syndrome – RLS) là tình trạng liên quan đến một số cảm giác kỳ lạ ở đôi chân (có thể cả cánh tay) khi thức giấc và không thể kiểm soát nhu cầu cử động tay chân liên tục nhằm đẩy lùi cảm giác đó.

Bệnh lý có thể hình thành ở mọi đối tượng và độ tuổi. Tương tự nhiều dạng rối loạn giấc ngủ khác, chứng bệnh này rất phổ biến ở nhóm người trung niên, cao tuổi.

Rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ nguyên phát có thể phát triển mạn tính (vĩnh viễn). Nhiều bệnh nhân đã cải thiện chất lượng giấc ngủ vào ban đêm (thuyên giảm triệu chứng) nhưng vẫn phải đối mặt với một hay nhiều lần tái phát sau này.

Ngược lại, rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ thứ phát có thể biến mất hoàn toàn sau khi người bệnh điều trị dứt điểm nguyên nhân cơ bản.

Sự khác biệt giữa hội chứng chân không yên và rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ

Hai chứng bệnh này có nhiều điểm tương đồng về triệu chứng điển hình và phương pháp điều trị. Vì vậy, nhiều người bệnh xem chúng là một phần của tình trạng rối loạn giấc ngủ nói chung.

Dấu hiệu nhận biết quan trọng nhất của hội chứng chân không yên là cảm giác bứt rứt, khó chịu ở chân và mong muốn liên tục di chuyển, vận động chúng. Triệu chứng này trở nên đặc biệt nghiêm trọng vào buổi tối, trước và trong lúc nghỉ ngơi. Các hoạt động thể chất sẽ góp phần giảm nhẹ vấn đề này.

Điểm khác biệt chủ yếu giữa hội chứng chân không yên và rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ là rối loạn tay chân theo chu kỳ chỉ diễn ra khi ngủ, trong khi hội chứng chân không yên có thể xuất hiện cả khi chúng ta thức lẫn ngủ.

Số liệu thống kê cho thấy, 80 – 90% người mắc hội chứng chân không yên cũng bị rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ. Thế nhưng, điều ngược lại không đúng.

Triệu chứng của rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ

Thông thường, những đợt rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ sẽ diễn ra từ 30 phút trở lên với những biểu hiện cụ thể như:

• Cảm giác bồn chồn, khó chịu, ngủ không ngon giấc
• Co duỗi, co giật, uốn cong (một hoặc cả hai) chân liên tục và lặp đi lặp lại, có thể đi kèm cử động tay
• Tỉnh giấc nhiều lần trong đêm
• Uể oải, buồn ngủ vào ngày hôm sau
• Bực bội, cáu gắt, suy giảm thành tích học tập, ảnh hưởng đến năng suất lao động và có một số vấn đề về hành vi

Ngoài ra, bệnh nhân có thể cảm thấy ngứa ran hoặc nóng rát vùng chân mỗi khi nằm xuống (dấu hiệu nhận biết của hội chứng chân không yên). Thế nhưng, không phải ai cũng cùng lúc mắc phải hai tình trạng này.

Nguyên nhân gây rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ

Hiện nay, nguyên nhân cụ thể của dạng rối loạn giấc ngủ này vẫn chưa được hiểu biết cặn kẽ. Nhiều chuyên gia cho rằng, rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ liên quan mật thiết đến hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Những tác nhân góp phần dẫn đến rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ gồm có:

• Tiêu thụ nhiều caffein
• Sử dụng lithium, thuốc chống buồn nôn, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co giật
• Mắc phải một số dạng rối loạn giấc ngủ khác, chẳng hạn hội chứng chân không yên, chứng ngủ rũ…
• Bị rối loạn phát triển thần kinh (hội chứng Williams, rối loạn tăng động giảm chú ý)
• Thiếu máu vì thiếu sắt
• Chấn thương tủy sống
• Rối loạn chuyển hóa (bệnh về thận, tiểu đường…)

Không chỉ dừng lại ở đó, rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ cũng rất thường gặp ở những người cao tuổi. Tổ chức Sức khỏe Giấc ngủ cho biết, khoảng 2% dân số dưới 30 tuổi mắc phải chứng bệnh này trong khi con số tương ứng ở những người trên 65 tuổi là 65%. Tỷ lệ xuất hiện triệu chứng ở cả nam giới và nữ giới tương đương nhau.

Biện pháp chẩn đoán

Đa số bệnh nhân rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ biết được bản thân bị bệnh thông qua lời kể của bạn đời, người thân hoặc sau khi trải qua nhiều lần đạp chân lung tung vào buổi sáng.

Tình trạng này thường được chẩn đoán nhờ vào kỹ thuật đo đa ký giấc ngủ. Đây là kiểu thử nghiệm ghi nhận những thông số cụ thể sau: nhịp tim, sóng não, cử động mắt, huyết áp, nồng độ oxy trong máu, chức năng cơ bắp và thần kinh trong giấc ngủ…

Kỹ thuật viên sẽ gắn một đầu cảm biến lên chân, ngực, thái dương và da đầu của bệnh nhân. Đầu còn lại được kết nối với máy tính để đo đạc đặc điểm giấc ngủ của họ.

Bên cạnh đó, bác sĩ chuyên khoa cũng có thể xem xét bệnh sử và tiến hành khám sức khỏe tổng quát nhằm tìm kiếm những mối đe dọa tiềm ẩn gây gián đoạn giấc ngủ. Ngoài ra, mẫu máu và mẫu nước tiểu cũng góp phần cho thấy dấu hiệu thiếu sắt hoặc chứng minh sự tồn tại của một dạng rối loạn chuyển hóa khác.

Phương pháp điều trị

Phác đồ điều trị sẽ căn cứ vào kết quả xét nghiệm chẩn đoán, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng cùng kết quả đo đa ký giấc ngủ. Thêm vào đó, bác sĩ chuyên khoa cũng cân nhắc đến sự xuất hiện đồng thời của các dạng rối loạn giấc ngủ khác (chẳng hạn hội chứng chân không yên) để đề xuất phương pháp chữa bệnh an toàn, hiệu quả và tối ưu.

Không dung nạp caffein và tránh xa căng thẳng

Bệnh nhân không cần can thiệp điều trị nếu dạng rối loạn này không ảnh hưởng quá lớn đến chất lượng giấc ngủ của bạn và người ngủ cùng bạn. Trong những trường hợp này, độc giả chỉ cần chủ động bỏ thuốc lá, hạn chế tiêu thụ caffein và không sử dụng rượu bia.

Lưu ý, không chỉ có mặt trong cà phê, caffein cũng tồn tại trong trà đặc, chocolate, soda, nước tăng lực cùng một số thức uống khác.

Thói quen thiền định, tập yoga, massage nhẹ nhàng, ngâm mình trong nước ấm hay thực hiện những bài tập thư giãn vừa sức khác cũng có thể hỗ trợ người bệnh cải thiện triệu chứng một cách nhanh chóng.

Điều trị các bệnh lý liên quan

Nếu bệnh nhân bị thiếu sắt hoặc mắc phải căn bệnh khác, phác đồ điều trị sẽ chú trọng đẩy lùi những tình trạng này.

Ví dụ, nếu bạn bị thiếu sắt, sau khi theo dõi nồng độ sắt bên trong cơ thể một thời gian, bác sĩ chuyên khoa sẽ kê toa thuốc bổ sung sắt hay khuyến khích bạn bổ sung nhiều thực phẩm giàu chất sắt.

Sử dụng thuốc Tây

Đối với các trường hợp tồi tệ, phương pháp điều trị nội khoa là phương án cuối cùng được cân nhắc. Nhìn chung, với khả năng điều chỉnh chuyển động cơ bắp, các loại thuốc điều trị rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ tương tự các loại thuốc điều trị hội chứng chân không yên, cụ thể:

• Nhóm thuốc benzodiazepine có tác dụng an thần, tạo giấc ngủ ngon và phòng tránh bắp thịt co thắt. Đặc biệt, clonazepam (klonopin) đã được chứng minh là có thể hạn chế số đợt vận động tay chân định kỳ theo giờ.
• Nhóm thuốc chống co giật giúp giảm thiểu hiện tượng co thắt cơ bắp. Gabapentin (neurontin) là loại thuốc chống co giật được sử dụng rộng rãi nhất trong công tác điều trị rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ.
• Nhóm chất chủ vận GABA, chủ yếu là baclofen (lioresal), có thể ức chế quá trình sản sinh một số chất dẫn truyền thần kinh thúc đẩy trạng thái co cơ, từ đó làm giảm những cơn co thắt.
• Nhóm chất chủ vận dopamine

Nhìn chung, bệnh lý này không nguy hiểm và không đe dọa đến tính mạng. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng giấc ngủ, bạn cần thăm khám bác sĩ chuyên khoa để xác định nguyên nhân chính xác và điều trị đúng hướng.